Γιώργος Βέης

 Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης… στην Αντίσταση και στον εμφύλιο

Μια εξόφθαλμη κι ασίγαστη «τεκμηριωτική μυθοπλασία»

Στο παρόν έργο, το οποίο διακρίνεται από μια πράγματι ευρηματική πολυτονικότητα, συνυπάρχουν κατά σύμμετρη μάλιστα φορά, μεταξύ άλλων, τα εξής: πρόσωπα αναμφισβητήτως υπαρκτά, παρένθετα αυτοβιογραφικά σχόλια, αλλά και αυθεντικά γεννήματα της παραγωγικής φαντασίας του συγγραφέα, απολύτως εξακριβωμένα ιστορικά γεγονότα αλλά και επινοημένα δημοτικά τραγούδια μαζί με χρονικά, τα οποία συνιστούν προϊόντα μιας εξόφθαλμης κι ασίγαστης ταυτοχρόνως «τεκμηριωτικής μυθοπλασίας», όπως κατατίθεται ευθέως στη σελίδα 86. Επισημαίνω ότι κομβικά περιστατικά από την Επανάσταση του 1821, όπου κυριαρχεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, συνοδεύονται από ορισμένα επεισόδια της αντιστασιακής κινητοποίησης κατοίκων της Κεντρικής  Πελοποννήσου κατά του γερμανικού κατοχικού στρατού. Έπεται η αναπόφευκτη διαδοχή αιματηρών συμπλοκών και προδοτικών συμπεριφορών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.  Η απαρτίωση του κειμένου εγκολπώνεται ενίοτε και την τεχνική της εξαντλητικής παράθεσης ντοκουμέντων, τα οποία συλλειτουργούν αβίαστα με οιονεί ντοκουμέντα. Η χημεία της πεζογραφικής δοκιμής ζευγαρώνει επιτυχώς τα σημαινόμενα από όπου κι αν προέρχονται. Εν ολίγοις πρόκειται για εμπεδώσεις ενός εύτακτου, καθόλα αποτελεσματικού λόγου.

       Σημειώνω ότι τόσο το Χρονικό του Μωρέως, όσο και η Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ του Άγγελου Τερζάκη συνιστούν ευδιάκριτους δείκτες των υφολογικών τρόπων, αλλά και των ειδικότερων θεματικών προσανατολισμών. Διαπιστώνω, επίσης, ότι μνημονεύονται ιδιαιτέρως σε πλείστα όσα σημεία της εξιστόρησης οι άμεσοι λογοτεχνικοί πρόγονοι και δη συντοπίτες του συγγραφέα, ήτοι ο Γιάννης Πάνου και ο Θανάσης Βαλτινός. Συγκρατώ επίσης ότι σημαίνουσα παραμένει σε όλη την έκταση των αναφορών και αυτοαναφορών η δράση της επίσημης ετυμολογίας, αλλά και μιας αναμενόμενης, ως εκ των πραγμάτων, ευφάνταστης κι άλλο τόσο χρηστικής παρετυμολογίας. Κι όλα αυτά σε συνδυασμό πάντα με την αθρόα επαναφορά των πάγιων κι ευδιάκριτων κειμενικών εμμονών του όντως οτρηρού Κώστα Βούλγαρη. Έτσι η πρόσφορη γραφή του επαληθεύει άλλη μια φορά στην πράξη τις γνωστές εκείνες νιτσεϊκές αρχές, οι οποίες πρεσβεύουν ότι αφ’ ενός μεν τα δεδομένα είναι ακριβώς αυτά που δεν υπάρχουν, υπάρχουν μόνον ερμηνείες, αφ’ ετέρου δε ότι ο κόσμος είναι «άπειρος», καθότι μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες. Η χρήση των μετονομασιών πιστοποιεί από την πλευρά της την ευφυή διαχείριση του συγκεκριμένου αφηγητικού υλικού. Τα φαντασιακά στοιχεία της ζωής, οι ενδόμυχοι του βίου τόποι εκλαμβάνονται ως να ήταν οι ακριβολογίες μιας αδήριτης υπερ-πραγματικότητας. Άλλωστε, όπως ισχυρίζεται ο Χόρχε Σεμπρούν (1923 - 2011), «η πραγματικότητα συχνά χρειάζεται να εφευρεθεί για να γίνει αλήθεια». Τα χωνεμένα διδάγματα ενός ευθύβολου, ενός  νουνεχούς μοντερνισμού  αξιοποιούνται επαρκώς και στη Νικηταρού. Τα αποτελέσματα  είναι σαφώς ευεργετικά. Το διηγητικό φορτίο φτάνει ως εμάς όχι μόνον ακέραιο αλλά ασπαίρον.

       Ο εξ αντικειμένου γενέθλιος χωροχρόνος του συγγραφέα, ήτοι τα Δολιανά Αρκαδίας στα μέσα της δεκαετίας του 1950, συνιστά το  ικανό και αναγκαίο εφαλτήριο των εξακτινώσεων του ρήματος. Η δε ταυτότητα της μισο-πραγματικής μισο-φασματικής  ηρωίδας του βιβλίου με τα δύο ονόματα, τα οποία στελεχώνουν τον τίτλο, συνιστά κατ΄ εξοχήν κράμα πολλαπλών εκλεκτικών ωσμώσεων καταστατικών ιδεολογιών και ηθών. Σε διαχρονική, το τονίζω, βάση. Κατά συνέπεια η συγκεκριμένη ταυτότητα προκαθορίζει εκ του ασφαλούς το διηγητικό είδος. Εμφανώς μεικτό πλην όμως αισθητικά αποδεκτό το όλο εγχείρημα του κειμενικά πολύπειρου  Κώστα Βούλγαρη, πείθει από την αρχή κιόλας για τις εμφανείς αρετές του. Ο ίδιος φαίνεται άλλωστε να γνωρίζει όσα έχει προσφυώς δηλώσει ο Jean Paulhan (1884 - 1968), ότι δηλαδή «αυτή είναι η  παράξενη μοίρα της γλώσσας, ότι δεν υπάρχει ούτε μια λέξη που να μην φέρει μέσα της την αιτία της ερείπωσής της, κάτι σαν μια μηχανή της ανατροπής της σημασίας της». Εξ ου και οι τακτικές επισκέψεις του στα έργα κυρίως του Ψελλού. Πρόκειται για  μια σειρά ανορθώσεων- αναπτερώσεων ενός μεγάλου αριθμού χαρακτηριστικών γλωσσικών τύπων της εννοιολογικής μας ταυτότητας.

Εφημερίδα Η Καθημερινή, 9-4-2023  

 https://www.kathimerini.gr/culture/562363621/o-theodoros-kolokotronis-stin-antistasi-kai-ston-emfylio/